Yeşil Bursa
| 06 Temmuz 2012 | Posted by cemalhaki under Genel |
Yeşil Bursa
Bursa! Gezgin Evliya Çelebi’nin sudan ibaret bir kelâm olarak betimlediği, Osmanlı’nın beşiği, Anadolu’nun akciğeri, yeşilin ve mavinin muhteşem düeti… Yeşil gözleriyle dillere destan bir güzelliği olan bu kent sevindiğinde meltemiyle okşarken kızdığında ise lodosuyla kükrer. Uludağ’ından çağlayan şelaleleriyle güzelliklerini haykıran bu güzel şehir ağladığında ise dereleriyle gözyaşlarını süzdürür. Bazen yalın ve durgun, bazen coşkulu ve heyecanlı bir haletiruhiyeye bürünür Bursa. İnsanları büyüleyen bu şehir olmasının yanında kendi kucağını açıp tarihi ve medeniyet birikimiyle güzelliklerini sunan bir sevda diyarıdır sanki. Ancak bu güzellikler hemen gözükmez; zira Bursa, bir sevgili gibi naz yapar, keşfedilmeyi bekler.
İlhan İrem’in giderken bıraktığı gülüşlerin bakışa döndüğü, sanat güneşi Zeki Müren’in güneşi olmayan bir sokağında vurulduğu, Müzeyyen Senar’ın ufak tefek taşlarıyla oynadığı, doğudan ve batıdan, Balkanlardan ve Kafkaslardan birçok farklı toplumu bir arada huzur içinde yaşatan esrarengiz bir şehirdir Bursa. Hayatı akışına bırakmış bir yaşam tarzı ve sakinlikleriyle bilinen yöre insanı her zaman yabancıların ilgisine mazhar olmuştur. Nevi şahsına münhasır bu halk, hayatı koşuşturmadan yaşarken bir yandan da o gizemli davranışları ile buram buram Anadolu kokar. Misafirperverlikleri o derece ilerlemiştir ki tanımasalar bile geleni nazikçe buyur ederek başlarının tacı yaparlar. Yöresel yemeklerle sofralarını donatıp ikramda bulunduktan sonra da misafirlerini hemencecik salıvermezler. Toplum o kadar yardımsever ve cana yakındır ki; yol tarifi soran kişinin yabancı olduğunu ve tarifi net olarak idrak edemediğini anladıklarında o kişiye eşlik ederek gideceği yere kadar bizzat kendileri götürürler. İnsanlardaki bu tekâmül, bir eşref saatinin göstergesi midir bilinmez ama misafirlerin bu şekilde baş tacı yapılmasına karşı konukların gösterdikleri teveccüh ve şükranlar yöre insanı için kendilerine verilen en büyük hediyedir.
Bursa aynı zamanda tarihin korunduğu bir şehirdir. Kızık köyleri Bursa’nın bâkir yerlerinden olup, köylere girilirken müthiş bir toprak kokusu ve mistik bir hava karşılar misafirlerini. Biraz daha ilerlendiğinde; dantelle süslenmiş yazmalı küçük kızlar, ellerine ekşi mayalı tandır ekmeği tutuşturulmuş al yanaklı şirin yörük çocukları, yılların eskittiği kırışık yüzlü dedeler ve ay ışığı gibi gül cemâli olan feraceli ninelerin kendi el emeği ve göz nuru olan ürünleri sergileyip sattıkları görülür. Her tarafından tarih akan bu köylerin meskenleri; geleneksel yöntemlerle taş, ahşap ve kerpicin üzerine kiremidin örtülmesiyle inşa edilen ve güzel gözüksün diye de menekşe rengi, çivit mavisi ve şeker pembesi gibi can alıcı renklerle boyanarak şirin bir hâle büründürülmüş tek kat evlerdir. Bu evlerde yerin toprak ve kayrak taşlarla döşenmiş olması etrafa nemli bir kurum kokusu salarken cumbalar, yöresel çiçeklerin bulunduğu saksılar, avlu, seki, terek, asma dalları ve zarif kapı tokmakları da görsel bir otantik şölenin parçaları olurlar.
Bursa aynı zamanda bir şifa merkezidir. Alaturka mimarinin görüldüğü doğal kaplıcalar ile hamamlara gidildiğinde; konuklar takunya, peştamal ve el yapımı sabun gibi hamam teçhizatları ile donatılır; sonrasında da ister buhar dolu halvetlerde yıkanır, isterse de göbek taşına uzanıp kendilerini tellakların güçlü kollarına teslim ederler. Hamam çıkışında ise vücuttaki tüm azaların rahatlaması sağlanırken, elde edilen pirüpaklık hissi de insanı yeniden doğmuş gibi yapar. Akabinde bir kelebek gibi özgür ve hafif olmanın verdiği muhteşem duygu hissedilirken, susamış bir bünye için şifa niyetine içilen yayık ayranının tadına doyum olmaz.
Bursa’nın bir de küçük bir asansörü vardır. Teleferik denilen bu güzel araçla yükselirken geriye dönüp bakıldığında Bursa’nın o muhteşem silueti ayaklar altına serilmiş vaziyette ortaya çıkmış olarak görünür. İnsan kendisini bir anlık da olsa sanki Bursa’nın hâkimi gibi hisseder ama şehir ile araya giren sis perdesi bu hayali sükûta uğratır ve sanki sonsuzluğa doğru bir tırmanış başlar. Köknarların bazıları sanki “Ne olur! Bizi de yukarı götür!” dercesine kozalaklarıyla teleferiğe dokunmaya çalışırken bu tılsım da hüzün dolu bakışlar arasından gelip geçer. Tepeye çıkılıp bakacak denilen manzara yerlerine gidildiğinde ise insanlar kendilerini bir hayal dünyasının içinde bulurken altında muhteşem bir hazine olan pamuk panoramasına hayretler içinde bakarak gözlerini ve gönüllerini doyururlar.
Dağı
, denizi, ırmağı, şelalesi, sıcağı ve soğuğuyla tam bir cennet köşesidir Bursa… Doğal güzellikler içinde en namlısı; üzerindeki göller ve hemen yanı başındaki denizle soğutulduğuna inanılan mitolojik yanardağ Uludağ’dır. Bu dağ şehrin tam ortasında hükümranlığını kurmuş ve sakinleşmiş bir ejderha gibi dimdik ayakta durur. Hayvanlar âleminden geyik, boz ayı, kaplumbağa, dağ keçisi, gelincik, porsuk, sansar, sincap ve kelebek gibi birçok hayvan türünü bünyesinde barındıran bu doğal habitat; aynı zamanda meşe, kayın, gürgen, çam ve köknar ağaçları ile zengin bir nebatata sahiptir. Toprağına yanlışlıkla bile meyve çekirdeği düşse 2-3 seneye kalmaz; bir fidan çıkacak kadar verimli bir toprağa sahip olan Uludağ; aynı zamanda kestane, dağ çileği, ahududu, böğürtlen ve dut gibi endemik meyve çeşitliliği ile de misafirlerine ikramda bulunur. Teknolojinin ve soğuk içeceklerin kifayetsiz kaldığı yaz sıcaklarında bu bahtiyar dağ; Bursalılar için birincil sığınak yeri olmanın verdiği gururla, ağaçlarını şemsiye gibi insanların hizmetine lütfeder. Hafiften esen rüzgâr ile doğal bir serinleme hissi yaşanırken ağaç dallarının raks etmesi ile oluşan musiki, altında konaklayanların kulaklarının pasını söküp atar. Öte yandan yaprakların arasından kaçmayı başaran ışık süzmeleri de naif misafirlerini dinginleştirecek huzurlu bir ortam oluşturur.
Bursa tam bir Anadolu çarşı kentidir. Kıvrım kıvrım Arnavut kaldırımlarına kurulmuş çarşısında satılan doğal ve yöresel ürünlerin cazibesi insanlara göz kırparken, aynalı çarşıdaki boncukların albenisi karşısında büyülenmemek mümkün değildir. Satıcılar kendi ürünlerini satmak için sadece seslenmekle yetinir; velinimeti olan müşterilerini asla kollarından çekip zorla bir şeyler satmazlar. İlk alışverişten kazanılan siftah parası uğur getirsin diye tezgâha atılır, bereketli bir gün geçirilmesi temennisiyle melül melül bakan sokak kedilerine de süt veya balık ikram edilir. Bir yanda kapalı çarşıda parıldayan altınlar insanların gözlerini kamaştırırken, diğer yanda antikacılardaki eskimiş eşyalardan kokan tarih, ziyaretçilerini sarmaladıktan sonra onları nostaljik bir tünele sokarak hüzünlendirir.
Değme gurmeleri kıskandıracak engin bir mutfağa sahip olan Bursa, yöresel yemekleri ile gizemli dünyasını mis gibi kokan cantığı ile açar. Pideli köfte ile gösterisini başlatırken İnegöl köftesi ile konuklarını mest eder. Yöresel söyleyişle “tahanlı” pide ile gösterisini sonlandırmaya yakın, imdada enfes kestane şekeri ve kaymaklı Kemalpaşa yetişir ve nihayetinde perde kapanır. Sonrasında Kozahan’daki ulu çınar gölgesinde, ipek tadında içilen bir Türk kahvesinin hatrına paha biçilemez. Leblebili kekremsi bozası ise arkalarından bakakalır. Öte yandan yöresel bir yemekten daha çok efsane olmuş bir İskender Kebap vardır ki; onun yeri ayrıdır. Bu yemeğin afiyetle yenilebileceği birçok lezzet durağını barındıran Bursa, kendine has bu aşıyla tüm damaklara hitap eder. Orijinal İskender tabağının altına çarşaf niyetine domates sosuyla yıkanmış pide serilirken, üzerine özel yöntemlerle marine edilerek odun ateşinde pişmiş döner etleri serpilir. Bu lezzet-i şahanenin yanına süzme yoğurttan bir sadrazam, közde biberden bir vezir ve sıcacık tere yağdan da bir taç eklendi mi; İskender kebap krallığını ilan ederek “ziyafet-i muhteşem” adıyla önce damaklara, sonra da dimağlara tahtını kurar.
Tarihî dokusuyla da sanki bir açık hava müzesi gibi olan Bursa sayısız müzeleri, çil çil kubbeli camileri, gotik kiliseleri ve bilim yuvası medreseleri ile de medeniyetlerin kesişme noktası olmuştur. Öte yandan bu güzel şehir; asırlık çınarları, ihtişamlı kaleleri, sırçalı köşkleri, asma köprüleri, anıtsal türbeleri, şifalı kaplıcaları, alaturka hanları ve hamamları gibi kültürel miraslarıyla da tam bir geçmiş zaman nöbetçisidir. Bu kent aynı zamanda ipeğin Kozahan’da nakşedilmesi, çeliğin çifte su verilerek keskin bir bıçağa dönüşmesi ve zamanın Tophane’de durması ile de ün yapmıştır. Türk otomotiv ve tekstil sektörlerinin lokomotifi olan bu güzel yaşam alanı tarih boyunca birçok devlete ve millete mesken olmuş canlı bir mozaik kenttir. Atalarımızın zamanın ve mekânın içinde yoğurarak bizlere miras bıraktığı bu güzel şehir, semalarında ay-yıldızlı bayrağın payidar olarak dalgalanacağı bir kent olmasının yanında özünü bozmadan gelişmesini sağlayacak her türlü yeniliğe gebe olup; mazisindeki eşsiz kültür ve medeniyet birikimden duyduğu gururla geleceğinden büyük umutlar besleyen bir dünya kentidir.
Cemal Haki
06.07.2012
güzel olmuş, elinize sağlık.
Cemal Bey,
Bursa’nin Mis gibi kokan cantik dan biraz bahseder misiniz?
Ben Eskisehir’liyim. Benim sehrimde de cantik vardir. Biz mayali hamurdan yapar icine cig kiyma ve rendelenmis cig patates tuz karabiber koyar kucuk parcalar kopararak hazirlanmis icden koyar firinda pisiririz. Bursa’da da oyle midir? Cok merak etdim. Ilk defa Baska bir ilde cantigi duymak bana heyacan verdi.Yazinizi cok begendim elinize saglik.
Gulten akkoc